Η νησίδα Σπιναλόγκα (από τις λατινικές λέξεις spina = άκανθα και longa = μακριά) βρίσκεται στην είσοδο του κόλπου της Ελούντας και στο βόρειο μέρος του κόλπου Μιράμπελο. Ο θρύλος λέει ότι η νησίδα πήρε το όνομά της από την ξακουσμένη Αρχοντοπούλα Λόγκα που έμενε μέσα στο φρούριο. Η βραχονησίδα έχει έκτασή 85 στρέμματα και το ύψος της 53 μέτρα, ενώ η ελληνική της ονομασία είναι Καλυδωνία. Κατά την αρχαιότητα, εκεί υπήρχε το φρούριο των Ολουνιτών, το οποίο είχε χτιστεί προκειμένου να προστατεύει το λιμάνι της αρχαίας πολιτείας Ολούντας. Το 1579 χτίστηκε από τους Βενετούς ένα ισχυρό φρούριο, πάνω στα ερείπια του αρχαίου φρουρίου, που σχεδιάστηκε σύμφωνα με την οχυρωματική πρακτική του προμαχωνικού συστήματος. Το φρούριο αυτό ήταν ένα από τα σπουδαιότερα φρούρια του νησιού και θεωρούνταν απόρθητο. Παρέμεινε στην κυριαρχία των Βενετών και μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, το 1669. Την περίοδο αυτή χτίστηκαν εκεί και οι εκκλησίες του Αγίου Παντελεήμονα και του Αγίου Γεωργίου. Την περίοδο του κρητικού πολέμου (1645-1669) η Σπιναλόγκα αποτέλεσε καταφύγιο των προσφύγων και των επαναστατών, των λεγόμενων χαΐνιδων, οι οποίοι έχοντας σαν βάση τους τη νησίδα παρενοχλούσαν τους Τούρκους. Η νησίδα της Σπιναλόγκας ήταν το τελευταίο σημείο της μεγαλονήσου που κατάφεραν να καταλάβουν οι Οθωμανοί, μόλις το 1715. Από την περίοδο αυτή και μετά εξελίχθηκε σε ένα αμιγώς οικιστικό κέντρο. Υπολογίζεται ότι το 1834 κατοικούσαν στη Σπιναλόγκα 80 οικογένειες ενώ το 1881, 227. Σήμερα σώζονται αρκετά κτίσματα από την περίοδο αυτή, τα οποία στην πλειονότητά τους είναι διώροφες οικίες περιτοιχισμένες από υψηλούς μαντρότοιχους, και εμπορικά καταστήματα με μεγάλες μαγαζόπορτες και τζαμωτά ανοίγματα. Το 1903, με απόφαση της Κρητικής Πολιτείας, ορίστηκε ως τόπος διαμονής των λεπρών της Κρήτης, ενώ στα χρόνια που ακολούθησαν αποτέλεσε τον τόπα απομόνωσης όλων των λεπρών της χώρας. Το Λεπροκομείο που ιδρύθηκε στη Σπιναλόγκα και λειτούργησε μέχρι το 1957, διέθετε διευθυντή ιατρό, νοσηλευτικό προσωπικό, επιστάτη, καθαριστές, οικονομική υπηρεσία και ιερέα. Οι άρρωστοι κατοίκησαν στα κτίρια του τουρκικού οικισμού, αλλά και σε σύγχρονα κτίρια που κατασκευάστηκαν κατά τη δεκαετία του ΄30. Μεγάλα τμήματα του βενετικού τείχους καταστράφηκαν, το 1939, με δυναμίτιδα προκειμένου να ανοιχθεί ο περιμετρικός δρόμος, που υπάρχει σήμερα στη νησίδα. Σήμερα, ο επισκέπτης μπορεί να βρεθεί στη νησίδα της Σπιναλόγκας με καραβάκια που φεύγουν από τον Άγιο Νικόλαο, το χωριό της Ελούντας και τον παραλιακό οικισμό της Πλάκας. Ο τελευταίος πιθανολογείται ότι χτίστηκε από μερικούς κατοίκους της περιοχής μετά την ίδρυση του Λεπροκομείου, καθώς η παραλία της Πλάκας ήταν το σημείο απ' όπου περνούσαν τους λεπρούς απέναντι, στο νησί.
Η καθημερινή ζωή των χανσενικών στην Σπιναλόγκα
Οι ασθενείς στην Σπιναλόγκα δικαιούνταν ένα μικρό επίδομα μηνιαίως, που συχνά δεν κάλυπτε τη διατροφή και τα φάρμακά τους. Ηταν μια περίοδος που το ελληνικό κράτος τυραννιόταν από διαδοχικούς πολέμους (Μακεδονικός, Βαλκανικοί, Α’ & Β’ Παγκόσμιοι, Εμφύλιος). Συνεπώς η Ελλάδα προσπαθούσε με δυσκολία να σταθεί οικονομικά στα πόδια της, γεγονός που δυσχέραινε τη θέση των χανσενικών στη Σπιναλόγκα. Οι συνθήκες ζωής των χανσενικών ήταν ιδιαίτερα δύσκολες. Αναφορές μάλιστα λεπρών μιλάνε για εξαθλίωση.
Η σημαντική αλλαγή ήρθε τη δεκαετία του 1930 όταν στην Σπιναλόγκα μεταφέρθηκε ο Επαμεινώνδας Ρεμουνδάκης. Ο Ρεμουνδάκης, που ήταν τριτοετής φοιτητής της Νομικής όταν αρρώστησε, φαίνεται πως ήταν ο άνθρωπος που περιμένανε οι υπόλοιποι μέχρι τότε για να διεκδικήσουν ανθρώπινες συνθήκες ζωής.
«Ημασταν μαζί. Ηταν σπουδαίος άνθρωπος και η φοβερή αρρώστια τον είχε καταδικάσει σε τύφλωση και αποκοπή του χεριού...» Μανόλης Φουντουλάκης.
«Περπατώντας στον δρόμο της Σπιναλόγκας, σταμάτησε και κράτησε την αναπνοή σου. Από κάποιο χαμόσπιτο τριγύρω σου θα ακούσεις τον απόηχο από κάποιο μοιρολόγι μιας μάνας, μιας αδελφής ή τον αναστεναγμό ενός άνδρα. Αφησε δύο δάκρυα από τα μάτια σου και θα δεις να λαμπυρίζουν εκατομμύρια δάκρυα που πότισαν αυτόν τον δρόμο». Επ. Ρεμουνδάκης
Έτσι τα σπίτια στην Σπιναλόγκα ασβεστώθηκαν μετά από πολλά χρόνια, άνοιξε ο περιμετρικός δρόμος, συστάθηκε υπηρεσία καθαριότητας των εξωτερικών χώρων, έχτισαν θέατρο, κινηματογράφο και από τα μεγάφωνα του δρόμου ακουγόταν συνεχώς κλασική μουσική.
Ανθρωποι ερωτεύτηκαν και παντρεύτηκαν στη Σπιναλόγκα. Εκαναν παιδιά, που μερικά από αυτά μεγάλωσαν μαζί τους χωρίς να αρρωστήσουν ποτέ. Φρόντιζαν ο ένας τον άλλο, έκαναν όποια δουλειά μπορούσαν για να καλυτερέψουν τη ζωή τους, λειτουργούσαν δικό τους καφενείο και κουρείο, είχαν την εκκλησία τους τον Αγιο Παντελεήμονα, όπου λειτουργούσε ένας γενναίος ιερέας που χωρίς να είναι άρρωστος δέχτηκε εθελοντικά να μοιραστεί τη ζωή του με αυτή των εξόριστων λεπρών.
Η «Αδελφότητα Ασθενών Σπιναλόγκας» που ίδρυσε ο Ρεμουνδάκης έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης. Η ζωή στο νησί των λεπρών άρχισε να θυμίζει κάτι από αυτή που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν στα σπίτια τους για να μεταφερθούν στη Σπιναλόγκα.
Από το 1948 και μετά ο αριθμός των λεπρών στη Σπιναλόγκα άρχισε να μειώνεται γιατί τότε ανακαλύφθηκε το πρώτο φάρμακο κατά της φρικτής αυτής αρρώστειας.
Το Λεπροκομείο έμεινε ανοιχτό μέχρι το 1957, οπότε οι τελευταίοι 20 ασθενείς μεταφέρθηκαν σε λεπροκομείο στην Αθήνα. Στο μεταξύ πολλοί είχαν θεραπευτεί και επέστρεψαν στα σπίτια τους.
Από τότε και στο εξής η Σπιναλόγκα εγκαταλείπεται και λεηλατείται, ενώ πολλά αρχιτεκτονικά μέλη των οικοδομών της στολίζουν τα πολυτελή ξενοδοχεία της περιοχής της Ελούντας.
Η λέπρα ή νόσος του Χάνσεν
Η νόσος του Χάνσεν εξακολουθεί να ταλαιπωρεί ακόμα και σήμερα τους ανθρώπους. Σε πολλές χώρες, όπως η Ελλάδα, η νόσος έχει εξαφανιστεί, αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο στην Ινδία, στην Αφρική και τη Λατινική Αμερική.
Το 2001 νόσησαν από λέπρα 763.000 άνθρωποι, κυρίως στη νοτιο-ανατολική Ασία (668.000), ενώ ο αριθμός νέων περιστατικών μειώθηκε σε 300.000 το 2005.
Η λέπρα οφείλεται στο Μυκοβακτηρίδιο της λέπρας (mycobacterium leprae), που είναι συγγενικό με το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης. Ο μικροοργανισμός αυτός ανακαλύφθηκε από τον γιατρό G.A.Hansen το 1873, γι αυτό και η λέπρα λέγεται επίσημα Νόσος του Χάνσεν.
Η νόσος είναι μεταδοτική όταν υπάρχει συχνή επαφή με ασθενή, αλλά το μεγαλύτερο μέρος (95%) του πληθυσμού έχει φυσική ανοσία.
Σήμερα υπάρχουν φάρμακα που θεραπεύουν τη λέπρα και όσοι κάνουν την κατάλληλη θεραπεία μπορούν να έχουν μια κανονική ζωή χωρίς να μεταδίδουν την ασθένεια. Ωστόσο η λέξη «λεπρός» εξακολουθεί να αποτελεί κοινωνικό στίγμα και είναι ένας από τους κύριους λόγους που κάποιοι ασθενείς δεν αναζητούν ιατρική βοήθεια στα πρώτα στάδια της ασθένειας.
Η Σπιναλόγκα και η λέπρα. Τι είναι Τι την προκαλεί; Ακούγοντας για λέπρα, το πρώτο που ίσως μας έρθει στο νου είναι παραμορφωμένα πρόσωπα και απομόνωση των αρρώστων σε καλύβες κάπου μέσα στο δάσος, από φόβο μην "κολλήσουν" κι άλλοι. Τάδε έφη η σειρά «Το Νησί» του Mega. Τι είναι όμως η λέπρα;
Λέγεται και λώβη ή λώβα. Υπήρχε στην Αίγυπτο και στις Ινδίες το 1.500 π.Χ. Ήταν αρρώστια γνωστή στους Έλληνες και στους Άραβες.
Μεταφέρθηκε στην Ευρώπη απ' τα ρωμαϊκό στρατεύματα, ξαπλώθηκε όμως επικίνδυνα στην εποχή των σταυροφοριών, οπότε, και πολλοί ευγενείς που είχαν λέπρα ζούσαν ελεύθερα κυρίως στους Άγιους Τόπους.
Τι είναι όμως πραγματικά η λέπρα;
Η λέπρα, αλλιώς ασθένεια του Χάνσεν, είναι μια ασθένεια που προσβάλει το δέρμα και τα νεύρα που βρίσκονται σ' αυτό. Το όνομα της η ασθένεια αυτή, το πήρε από την ελληνική λέξη λεπρός που έχει σχέση με τις αλλαγές που προκαλεί η λέπρα στο δέρμα των ασθενών (ξεφλουδίσματα σαν τα λέπια)
Τα νεύρα απονεκρώνονται, με αποτέλεσμα οι ασθενείς να χάνουν την αίσθηση του κρύου, της ζέστης και του πόνου στο δέρμα. Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο, αφού ασθενείς που πάσχουν από λέπρα πολλές φορές τραυματίζονται χωρίς να το καταλάβουν (αφού δεν νιώθουν πόνο) και έτσι η πληγή κινδυνεύει να μολυνθεί εάν δεν τη φροντίσουν έγκαιρα!
Από έργα ή και βιβλία, αυτό που πιθανότατα να σας έμεινε στη μνήμη για τη λέπρα, είναι πως κάνει τους ανθρώπους άσχημους και τρομακτικούς εξωτερικά.
Ως ένα σημείο αυτό είναι αλήθεια. Το πιο έντονο χαρακτηριστικό της λέπρας είναι η αλλοίωση του δέρματος. Στα αρχικά στάδια σχηματίζονται στο δέρμα μεγάλες κηλίδες κοκκινωπού (στους "ασπρόδερμους" από μας) ή λευκού (στους "σκουρόδερμους" από μας) χρώματος. Οι ασθενείς δεν νιώθουν τίποτε στα σημεία αυτά του δέρματος.
Αν η λέπρα δεν αντιμετωπιστεί σ' αυτό το στάδιο και προχωρήσει, οι κηλίδες αυτές μπορεί να διογκωθούν και στη χειρότερη των περιπτώσεων σχηματίζονται σε όλο το δέρμα μικρoί κόμποι και διογκώσεις.
Οι διογκώσεις και τα στίγματα στο κεφάλι το κάνουν να μοιάζει με κεφάλι λιονταριού (στα λατινικά facies leonina)! Αυτό μπορείτε να το δείτε πιο πάνω στην πρώτη φωτογραφία!
Ο θάνατος δεν προκαλείται από την ίδια την ασθένεια αλλά από μολύνσεις που μπορεί να πάθει ένας ασθενής λόγω της λέπρας.
Τι την προκαλεί;
Η λέπρα προκαλείται από το μυκοβακτηρίδιο της λέπρας (mycobacterium leprae). Το βακτηρίδιο αυτό ανακαλύφτηκε από τον Γιατρό G.A.Hansen το 1873.
Το ότι το βακτηρίδιο μεταδίδεται από τον ένα άνθρωπο στον άλλο είναι γνωστό αφού παλαιότερα υπήρξαν σε διάφορες χώρες παγκόσμια, μεγάλες επιδημίες λέπρας που είχαν σαν αποτέλεσμα τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων.
Το πώς αυτό το βακτηρίδιο μεταφέρεται από τον ένα άνθρωπο στον άλλο παραμένει όμως άγνωστο! Προς το παρόν οι επιστήμονες πιστεύουν πως μπορεί να μεταδοθεί όταν υπάρχει στενή και συχνή επαφή ενός ατόμου με ένα άρρωστο.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Μετά από όλες αυτές τις πληροφορίες είναι καλά να ξέρουμε κιόλας πως η λέπρα... μπορεί να θεραπευτεί! Ουφφ... (Ανακούφιση!).
Προβληματική είναι η θεραπεία της λέπρας όμως σε χώρες του τρίτου κόσμου, αφού εκεί η φαρμακευτική φροντίδα δεν είναι επαρκής και συχνά δεν υπάρχουν τα απαραίτητα αντιβιοτικά που απαιτούνται για τη θεραπεία.
Για την Σπιναλόγκα έχουν γράψει στο παρελθόν, πριν την Βικτόρια Χίσλοπ, η Γαλάτεια Καζαντζάκη, που δημοσίευσε το 1914 την Άρρωστη Πολιτεία της αφηγούμενη μια ερωτική ιστορία που διαδραματίζεται στο νησί, και ο Θέμος Κορνάρος, που το 1933 έδωσε στον έξω κόσμο τη δική του καταγγελτική μαρτυρία με τον τίτλο Σπιναλόγκα.
Τα κείμενα αυτά μόλις επανακυκλοφόρησαν σε ένα τόμο από τον Καστανιώτη με τον τίτλο «Θέμος Κορνάρος - Γαλάτεια Καζαντζάκη. Το νησί των σημαδεμένων - Η άρρωστη πολιτεία».
Επίσης στο παρελθόν υπήρξαν και δύο ενδιαφέροντα ντοκιμαντέρ για την Σπιναλόγκα.
Το 1967, ο νεαρός τότε, και πασίγνωστος σήμερα σκηνοθέτης Werner Herzog, γύρισε ένα πειραματικό 12λεπτο ντοκιμαντέρ το Letzte Worte, με θέμα τον καλύτερο λυράρη της Κρήτης που πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Σπιναλόγκα, και όταν αυτή καταργήθηκε και έφυγαν από εκεί όλοι οι λεπροί, εκείνος έμεινε μόνος στο νησί αρνούμενος να γυρίσει πίσω . Με αυτό το ντοκυμαντέρ κέρδισε το μεγαλύτερο βραβείο του Oberhausen Film Festival.
Ανέβηκε από PareDoseNet. - Βίντεο με οικογένειες και φίλους από όλο τον κόσμο.
